چالش ها و راهکارهای برنامه ریزی تولید چند محصولی

برنامه ریزی تولید چند محصولی چیست؟

برنامه ریزی تولید چند محصولی فرآیند برنامه ریزی و زمان بندی تولید چند محصول مختلف در یک سیستم تولیدی است. هدف از برنامه ریزی تولید چند محصولی، استفاده بهینه از منابع موجود مانند نیروی کار، ماشین آلات، مواد اولیه و فضای تولید برای تولید محصولات مختلف با توجه به تقاضای بازار و اهداف شرکت است.

بطور کلی برنامه ریزی تولید چند محصولی دارای چالش‌ها، مشکلات و معمولا راهکارهایی برای این چالش‌هااست. با ما در این مقاله مجتمع آموزشی امیرکبیر همراه باشید تا در رابطه با چالش ها و راهکارهای برنامه ریزی تولید چند محصولی مطالبی را به شما منتقل کنیم.

برنامه ریزی تولید چیست؟

برای اینکه به مبحث برنامه ریزی تولید چند محصولی بپردازیم باید ابتدا تعیین کنیم که مفهموم برنامه ریزی تولید چیست؟

برای پاسخ به این سوال باید گفت: برنامه ریزی تولید فرآیندی برای تعیین نحوه تولید محصولات یا ارائه خدمات یک شرکت یا صنعت است.

1. چه چیزی باید تولید شود: نوع و تعداد محصولاتی که باید در یک دوره زمانی مشخص تولید شوند

2. چه زمانی باید تولید شود: زمان‌بندی تولید هر محصول با توجه به تقاضا، ظرفیت تولید و موجودی مواد اولیه.

3. چگونه باید تولید شود: فرآیندها و روش‌هایی که برای تولید هر محصول باید استفاده شوند

4. چه منابعی برای تولید مورد نیاز است: مواد اولیه، نیروی کار، ماشین آلات و سایر منابع مورد نیاز برای تولید هر محصول.

اهداف برنامه ریزی تولید چیست؟

هر سازمانی که اقدام به اجرای سیاست های برنامه ریزی تولید می‌کند اهداف مختلفی دارد. اما در کل می‌توان اهداف برنامه ریزی تولید را به صورت زیر بیان کرد:

• افزایش راندمان تولید: از جمله اهداف برنامه ریزی تولید، افزایش دادن راندمان تولید است.با برنامه ریزی صحیح می‌توان از منابع موجود به طور بهینه استفاده کرد و ضایعات و اتلاف را به حداقل رساند.

• کاهش هزینه‌ها: با برنامه ریزی صحیح می‌توان از خرید مواد اولیه و نیروی کار مازاد جلوگیری کرد و هزینه‌های تولید را به حداقل رساند.

• بهبود کیفیت محصولات: با برنامه ریزی صحیح می‌توان از بروز نقص در فرآیند تولید جلوگیری کرد و کیفیت محصولات را ارتقا داد.بهبود کیفیت را نیز می‌توان به عنوان یکی دیگر از اهداف برنامه ریزی تولید معرفی کرد.

• افزایش رضایت مشتریان: با برنامه ریزی صحیح می‌توان محصولات را به موقع و با کیفیت مناسب به مشتریان تحویل داد و رضایت آنها را افزایش داد.

مراحل کلی برنامه ریزی تولید

برای ایجاد یک برنامه تولید مناسب نیاز به اجرای مجموعه‌ای از فرایندهای مختلف است که به کمک این فرایندها و مراحل ، برنامه ریزی تولید در یک سازمان انجام می‌شود. این مراحل عبارتند از:

1. پیش‌بینی تقاضا

پیش‌بینی تقاضا برای محصولات مختلف در یک دوره زمانی مشخص انجام می‌شود. برای انجام فرایند پیش‌بینی تقاضا از روش‌های متعددی استفاده می‌شود، ازجمله: میانگین گیری،سری زمانی، تحلیل رگرسیون، مدل سازی، نظرسنجی از مشتریان و ….

2. تعیین ظرفیت تولید(CRP)

تعیین ظرفیت تولید هر محصول با توجه به نوع محصول، فرآیند تولید، ماشین آلات و نیروی کار موجود انجام می‌شود.جهت تعیین ظرفیت محصول می‌توان از روش‌هایی مانند: روش‌های محاسباتی،روش‌های شبیه سازی، تجربی و …. استفاده کرد.

3. برنامه ریزی مواد اولیه(MRP)

برنامه ریزی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز برای تولید هر محصول با توجه به تقاضا و موجودی انبار.

4. زمان‌بندی تولید(Scheduling)

زمان‌بندی تولید هر محصول با توجه به تقاضا، ظرفیت تولید و موجودی مواد اولیه انجام می‌شود.

5. کنترل و نظارت(Monitoring)

کنترل و نظارت بر فرآیند تولید و انجام تغییرات و زمانبندی‌های لازم در صورت نیاز در این مرحله انجام می‌شود.

برنامه ریزی تولید چند محصولی شامل چه مراحلی است؟

بطور کلی برنامه ریزی تولید و درکنار آن برنامه ریزی تولید چند محصولی شامل مراحلی است که اجرای آن‌ها در سازمان باعث می‌شود تا فرایندهای تولیدی با دقت و زمانبندی مشخص انجام شود.این مراحل عبارتند از:

1. پیش بینی تقاضا برای همه محصولات: پیش بینی تقاضا برای هر محصول برای برنامه ریزی تولید صحیح و جلوگیری از کمبود یا مازاد موجودی ضروری است.

2. تعیین ظرفیت تولید دستگاه‌ها: تعیین ظرفیت تولید هر محصول با توجه به نوع محصول، فرآیند تولید، ماشین آلات و نیروی کار موجود.

3. برنامه ریزی مواد اولیه: برنامه ریزی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز برای تولید هر محصول با توجه به تقاضا و موجودی انبار انجام شده. در این مرحله توجه به مقدار مصرف هر متریال در هر محصول بسیار مهم است.

4. زمان بندی تولید: زمان بندی تولید هر محصول با توجه به تقاضا، ظرفیت تولید و موجودی مواد اولیه برای هر یک از محصولات بطور جداگانه باید انجام شده و اشتراکات تولیدی مشخص شود.تا سیستم برنامه ریزی تولید چند محصولی بهتر عمل کند.

5. هماهنگی بین بخش های مختلف: هماهنگی بین بخش های مختلف سازمان مانند تولید، بازاریابی، فروش و زنجیره تامین برای اجرای برنامه تولید محصولات مختلف. در این مرحله مدیریت زنجیره تامین و آشنایی کلی با مفاهیم آن بسیار مهم است.

پیشنهاد می‌شود برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با زنجیره تامین، مقاله ” زنجیره تأمین چیست و چرا در کسب و کارها اهمیت دارد “ را مطالعه کنید.

چالش‌های برنامه ریزی تولید چند محصولی چیست؟

همانطور که ذکر شد برنامه ریزی تولید چند محصولی فرآیندی پیچیده است که با چالش‌های متعددی روبرو است. یک سازمان موفق برای داشتن سیستم برنامه ریزی تولید چند محصولی باید این چالش‌ها را شناخته و برای آن‌ها راهکار ارائه کند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

1. پیچیدگی

• برنامه ریزی تولید چند محصولی به دلیل وجود تعداد زیادی متغیر مانند تقاضا، موجودی، ظرفیت و زمان تولید، بسیار پیچیده‌تر از برنامه ریزی تولید تک محصولی است. هماهنگی بین تولید محصولات مختلف با توجه به تقاضا، موجودی و ظرفیت تولید چالش‌برانگیز است.

2. تعادل بین محصولات

• یکی دیگر از چالش‌های اصلی در برنامه ریزی تولید چند محصولی، یافتن تعادل بین تولید محصولات مختلف با توجه به تقاضا، موجودی و ظرفیت تولید است.ممکن است تقاضا برای برخی از محصولات بیشتر از سایر محصولات باشد، و این امر می‌تواند منجر به کمبود یا مازاد موجودی برخی از محصولات شود.

3. مدیریت ریسک

• برنامه ریزی تولید چند محصولی با ریسک‌های بیشتری مانند نوسانات تقاضا، تغییرات در قیمت مواد اولیه و خرابی ماشین آلات همراه است.این ریسک‌ها می‌توانند برنامه تولید را مختل کرده و به افزایش هزینه‌ها منجر شوند.

4. عدم قطعیت

• تقاضا برای محصولات، قیمت مواد اولیه و سایر عوامل مرتبط با تولید ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.این عدم قطعیت می‌تواند اهداف برنامه ریزی تولید را تحت تاثیر قرار داده و آن را دشوارتر کند.

5. هزینه‌ها

• برنامه ریزی تولید چند محصولی می‌تواند پرهزینه باشد. هزینه‌های مرتبط با برنامه ریزی، زمان‌بندی، هماهنگی و مدیریت ریسک می‌تواند قابل توجه باشد.

6. منابع انسانی

• برنامه ریزی تولید چند محصولی به نیروی کار ماهر و باتجربه نیاز دارد. کمبود نیروی کار ماهر می‌تواند برنامه ریزی و اجرای تولید را دشوارتر کند.لذا مدیران واحد برنامه ریزی حداکثر تلاش خود برای ایجاد یک سیستم منابع انسانی پایدار را انجام می‌دهند.

7. فناوری

• برنامه ریزی تولید چند محصولی به نرم‌افزارها و ابزارهای تخصصی نیاز دارد.مدیران تولید موظف به تهیه این نرم افزار‌ها و یادگیری و در نهایت استفاده از آن‌ها هستند.استفاده از این ابزارها می‌تواند پیچیده و پرهزینه باشد.

راهکارهای مقابله با چالش‌های برنامه ریزی تولید چند محصولی

1- استفاده از نرم‌افزار

اگر قرار باشد به همه اهداف برنامه ریزی تولید برسیم، استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی برنامه ریزی تولید می‌تواند به طور قابل توجهی به ساده‌سازی فرآیند برنامه ریزی و کاهش پیچیدگی آن کمک کند.البته خرید،پیاده سازی و استفاده از نرم افزارهای تخصصی برنامه ریزی تولید مشکلات خود را دارد، از جمله هزینه بالای این نرم افزارها، سختی در پیچیدگی و پیاده سازی آن‌ها.

2- مدیریت موجودی‌ها

مدیریت صحیح موجودی مواد اولیه و محصولات نهایی برای کاهش هزینه‌ها و افزایش راندمان تولید بسیار مهم است. با مدیریت موجودی‌ها می‌توانید برنامه ریزی تولید چند محصولی را بهتر و قوی‌تر راه اندازی کنید.

3- برنامه ریزی انعطاف‌پذیر

برنامه ریزی تولید چند محصولی باید به گونه‌ای باشد که بتواند در صورت بروز تغییرات در تقاضا یا سایر عوامل به سرعت بروز رسانی شود. و نیازهای سازمان را برطرف کند.

4- بهبود زنجیره تامین

بهبود زنجیره تامین و ایجاد یک سیستم مدیریت زنجیره تامین می‌تواند به کاهش هزینه‌ها، افزایش راندمان، کنترل موجودی و بهبود هماهنگی بین بخش‌های مختلف سازمان کمک کند. همچنین مدیریت قوی در زنجیره تامین زمان‌های پرتی را کاهش می‌دهد.

5- مدیریت ریسک

شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها و تدوین برنامه‌های پیشگیرانه برای کاهش اثرات آنها ضروری است. این موضوع کمک می‌کند تا کمترین هزینه و کمترین زمان برای برخورد با ریسک‌های احتمالی صرف شود.

6- آموزش نیروی انسانی

آموزش نیروی کار در زمینه برنامه ریزی تولید چند محصولی و مدیریت تولید چند محصولی می‌تواند به افزایش کارایی و اثربخشی برنامه ریزی و اجرا کمک کند.

7- استفاده از فناوری‌های جدید

استفاده از فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین می‌تواند به بهبود برنامه ریزی و مدیریت تولید چند محصولی کمک کند.
برنامه ریزی تولید چند محصولی یک فرآیند پیچیده و چالش‌برانگیز است، اما با استفاده از راهکارهای مناسب می‌توان به طور قابل توجهی راندمان و اثربخشی آن را افزایش داد.