برنامهریزی تولید و هر آنچه باید در مورد آن بدانید
برنامهریزی تولید یکی از اصول بسیار مهم در کسب و کارهای تولیدی است. با این روش است که شما می‌توانید بهترین راندمان را در تهیه‌ی محصول نهایی و ارائه‌ی آن به خریدار ایجاد کرده و بدین ترتیب، باعث رشد کسب و کارتان شوید. با توجه به اهمیت این موضوع در تمامی کسب و کارهای تولیدی، در این مقاله از وب سایت دپارتمان مجازی مجتمع آموزشی امیرکبیر قصد داریم تا در مورد برنامهریزی بخش تولید، اهمیت آن و همچنین انواع آن با شما صحبت کرده و نکاتی را به شما ارائه کنیم که قطعاً در این حوزه به آنها نیاز خواهید داشت.
اجازه دهید موضوع را با یک مفهوم خیلی ساده شروع کنیم؛ برنامهریزی تولید چیست؟ اگر بخواهیم موضوع را ساده توضیح دهیم، باید بگوییم که برنامهریزی تولید در واقع یک راهنمای طراحی است که سازمان‌ها با استفاده از آن می‌توانند بهره‌وری تولید محصولات خود را به حداکثر میزان برسانند. این یعنی سود بیشتر که همه‌ی صنایع به آن نیاز دارند!
اگر این تعریف هم قدری برای شما پیچیده است، ابداً نگران نباشید. به هر حال شما با یک مفهوم مدیریتی جدید مواجه شده‌اید و شاید این مفهوم در ابتدا قدری برایتان گنگ باشد. بهعنوان توضیح بیشتر در نظر داشته باشید که برنامهریزی تولید فرآیندی است که در گام اول تلاش می‌کند تا منبع مصرفی یک سازمان را برای تولید محصول شناسایی و در گام بعدی آنها را به بهترین وجه ممکن برای عملیات مختلف اختصاص دهد.
برنامهریزی تولید یکی از تخصص‌های اساسی است که مهندسین صنایع در دانشگاه با نام «سیستم‌های مدیریت تولید» با آن آشنا خواهند شد. دقت کنید که این تخصص به‌صورت مستقیم در اقتصاد کسب و کار نقش دارد؛ همین عامل سبب شده است تا به یکی از تخصص‌های بسیار مهم برای ورود به بازار کار تبدیل شود.
اهمیت برنامهریزی تولید در بیزینس‌ها
در قسمت قبلی این مقاله از وب سایت مجتمع آموزشی امیرکبیر، به این نتیجه رسیدیم که برنامهریزی تولید می‌تواند نقش مهمی را در اقتصاد پروژه ایفا کند. حالا می‌خواهیم این موضوع را بیشتر بررسی کنیم.
یکی از اولین کارهایی که برنامهریزی تولید برای شما انجام خواهد داد، این است که به شما کمک می‌کند تا زمان تحویل سفارش به مشتری، به حداقل زمان ممکن برسد. البته باید توجه داشته باشید که نوع این برنامهریزی بستگی کامل به سیستم شرکت و نحوه‌ی تولید محصولات آن است. بهعنوان نمونه اگر نحوه‌ی کارتان به‌گونه‌ای باشد که به زنجیره‌ی تأمین نیاز داشته باشید، حتماً باید بدانید که هر قسمت از محصول، دقیقاً در چه زمانی به‌دستتان خواهد رسید تا بر اساس آن بتوانید به برنامهریزی و مدیریت تولید بپردازید.
دو دلیل عمده برای اهمیت برنامهریزی تولید وجود دارد:
۱- اهمیت برنامهریزی تولید در اقتصاد کسب و کار
اولین موضوعی که اهمیت برنامهریزی تولید را مشخص می‌کند، تأثیری است که در اقتصاد پروژه دارد. در صورتی‌که نتوانید تولید خود را به‌صورت تخصصی برنامهریزی کنید، در استفاده از منابع خود دچار مشکل شده و این موضوع می‌تواند بر روی اقتصاد کسب و کارتان، تأثیر منفی بگذارد.
۲- اهمیت برنامهریزی تولید در رضایت مشتری
به هر حال شما محصولات خود را برای مشتری تولید می‌کنید. بنابراین رضایت آنها باید جزء اصول اساسی بیزینس شما باشد. تصور کنید که به‌دلیل عدم هماهنگی، در ارائه‌ی محصول به مشتری، تأخیر داشته باشید. این موضوع قطعاً می‌تواند نارضایتی مشتری را به‌دنبال داشته باشد و در آینده، باعث شکست برند شما شود.
۵ گام اساسی در برنامه ریزی تولید
برای اینکه بتوانید یک سیستم برنامهریزی تولید را با کیفیت بالا طراحی کنید، باید ۵ گام را طی کنید که در ادامه‌ی این مقاله از وب سایت مجتمع آموزشی امیرکبیر در مورد آنها توضیح خواهیم داد:
۱- پیش‌بینی تقاضای بازار برای محصول
یکی از اولین کارهایی که برای برنامهریزی تولید باید انجام دهید، پیش‌بینی تقاضایی است که برای محصولتان در بازار وجود دارد. این کار باعث میشود تا به این نتیجه برسید که اصولاً به چه میزان محصول نیاز دارید و در گام‌های بعدی، برای تأمین منابع این تعداد نیز برنامهریزی کنید.
روش‌های مختلفی برای پیش‌بینی تقاضای محصول وجود دارد. یکی از بهترین و مورد اعتمادترین این روش‌ها، استفاده از دیتاهای قبلی است. هر کسب و کار حتماً برای خود داده‌هایی را جمع‌آوری کرده است. حالا زمانی است که باید از این داده‌ها استفاده کرده و ببینید که در بازار، چه میزان تقاضا برای محصولتان وجود دارد.
همچنین این امکان وجود دارد که با استفاده از این داده‌ها، به این نتیجه برسید که در این زمان، احتمالاً مشتری قابل توجهی برای محصولتان وجود ندارد. در این شرایط شاید تصمیم بگیرید که محصول را ساخته و دپو کنید تا به زمان مناسب عرضه برسید و یا اصلاً برنامهریزی تولید را برای محصولی دیگر انجام دهید.
۲- تعیین روش‌های بالقوه برای تولید
در مرحله‌ی بعدی، باید روش‌های بالقوه‌ای را که می‌توانید با استفاه از آنها محصولات موردنیاز خود را تولید کنید، شناسایی کنید. توجه داشته باشید که همیشه فقط یک راه‌حل برای یک مسئله وجود ندارد؛ بنابراین یکی از وظایف مهم شما بهعنوان کارشناس برنامهریزی تولید این است که انواع این روش‌ها را بشناسید و از بهترین آنها برای رسیدن به مطلوب خود استفاده کنید.
در این گام باید به‌شدت روی موارد مهمی مانند نیروی انسانی، تجهیزات و ماشین‌آلات موردنیاز و همچنین مواد اولیه دقت کنید تا برنامه‌ریزی‌تان دقیقاً منطبق با واقعیت باشد.
۳- انتخاب بهترین روش برای تولید
بعد از اینکه انواع روش‌هایی را که می‌توانید برای تولید از آنها استفاده کنید، پیدا کردید و مشخصات هر یک را نیز نوشتید، زمان این است که یکی از آنها را انتخاب کرده و ادامه‌ی فرآیند برنامهریزی تولید را بر اساس آن ادامه دهید. بدیهی است که شما باید بهینه‌ترین حالت ممکن را انتخاب کنید و در این انتخاب باید به پتانسیل‌های خود هم توجه کنید. بهعنوان توضیح بیشتر، در نظر داشته باشید که همیشه بهینه‌ترین حالت ممکن قابل اجرا نیست؛ در برخی موارد شما نیروی انسانی موردنیاز را ندارید و یا تجهیزاتتان همانی نیست که روش بهینه به آن نیاز دارد.
۴- نظارت بر اجرای دقیق برنامهریزی تولید
حالا دیگر برنامهریزی تولید تدوین شده و شما باید نظارت دقیق روی پروسه‌ی تولید محصول را شروع کنید. در این گام شما یک هدف عمده را دنبال خواهیم کرد؛ آیا همان چیزی که مدنظر بوده، اتفاق افتاده است؟ اگر تمامی روند دقیقاً به همان صورتی انجام میشود که شما مدنظر داشته‌اید، باید ایستاده شما را تشویق کرد؛ شما یک متخصص واقعی در مدیریت تولید هستید. اما در بسیاری از موارد، این اتفاق نمی‌افتد.
در صورتی‌که در گام نظارت، متوجه شدید که یکی از قطعات ساختار برنامهریزی تولید بر اساس انتظارات شما رفتار نمی‌کند، باید به‌دنبال علت ماجرا باشید و بعد از یافتن علت، گام بعدی است که برای شما کاربرد خواهد داشت.
۵- اصلاح برنامهریزی تولید
در صورتی‌که در طی پروسه‌ی نظارت، به این نتیجه رسیدید که مشکلی در روند وجود دارد، باید آن را اصلاح کنید. در برخی موارد، ایراد کشف شده آنقدر پایه‌ای است که شما باید کل روند برنامهریزی تولید را از ابتدا انجام دهید و مجدداً کارایی و عملکرد سیستم جدید را تست کنید.
۴ نمونه‌ی قدرتمند نرمافزار برنامهریزی تولید
امروزه استفاده از نرمافزارها در انجام کارهای مختلف به ما کمک میکنند. حالا دیگر به شرایطی رسیده‌ایم که انجام کارها بدون نرمافزارها ممکن نیست. برنامهریزی تولید هم از شاخه‌های تخصصی‌ای است که نرمافزارها توانسته‌اند پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای را در آن رقم بزنند.
بهعنوان نمونه، با استفاده از نرمافزار برنامهریزی تولید می‌توانید منابع موردنیاز خط تولید را شناسایی و آن را به‌صورت اتوماتیک به واحد تأمین منابع ارسال کنید. این موضوع سبب میشود تا نیازی نباشد که هر بار میزان مصالح یا مواد موردنیاز را تخمین زده و بعد به واحد تأمین، ارسال کنید.
نرمافزارهای متعددی برای برنامهریزی تولید طراحی و توسعه داده شده‌اند و این شما هستید که بهعنوان یک متخصص، نوع نرم‌افزاری را که قصد استفاده از آن را دارید، انتخاب کنید. توجه داشته باشید که انتخاب یک نرمافزار با قابلیت‌های کمتر برای یک پروژه‌ی بزرگ، عملکرد شما را کاهش خواهد داد و از طرف دیگر نیز در صورتی‌که یک نرمافزار سطح بالا را برای یک پروژه‌ی کوچک انتخاب کنید، سختی کار خود را زیاد کرده‌اید.
در ادامه به معرفی مهم‌ترین نرمافزار برنامهریزی تولید خواهیم پرداخت:
۱- نرمافزار اکسل برای برنامهریزی تولید
یکی از مهم‌ترین نرم‌افزارهایی که امکانات بسیار مناسبی برای برنامهریزی تولید دارد، اکسل است. این نرمافزار محبوب، با قابلیت‌های متعدد خود توانسته است جایگاه بسیار مناسبی را برای افرادی که در زمینه‌ی برنامهریزی و مدیریت تولید فعالیت دارند، از آن خود کند.
با استفاده از اکسل، این امکان را خواهید داشت که زمان آماده‌سازی محصولات و یا تأمین مواد و مصالح موردنیاز را تعیین کنید. علاوه بر این، امکان درج روزهای تعطیلی در تقویم، می‌تواند باعث شود تا برنامهریزی تولید محصول شما به‌صورت دقیق‌تری انجام شود.
اکسل با تمام سادگی ظاهری، اما امکانات بسیار خوبی را نیز برای تأمین امنیت در اختیار شما قرار می‌دهد. بنابراین با استفاده از اکسل در برنامهریزی تولید، دیگر نباید نگران ورود افراد بدون اجازه به فایل خود شوید.
دیگر امکاناتی که اکسل بهعنوان یک نرمافزار برنامهریزی تولید در اختیار شما قرار می‌دهد، در ادامه عنوان شده است:
تعیین زمان موردنیاز برای تولید همراه با تاریخ و ساعت دقیق
امکان تعریف پیش‌نیازهایی که برای تدوین و تعیین فرآیند تولید نیاز دارید
امکان تعریف برش‌هایی در برنامه‌ی زمان‌بندی برای گرفتن سفارش‌های دیگر و یا درنظرگیری تعطیلات پیش‌بینی نشده
امکان تهیه‌ی بکاپ از تمامی اطلاعاتی که بر روی فایل قرار گرفته است
سادگی در استفاده و آموختن راحت
۲- نرمافزار Katana برنامهریزی تولید
نمونه‌ی دیگر نرمافزار MRP که قابلیت‌های زیادی را برای برنامهریزی تولید در اختیار کاربران قرار می‌دهد، Katana است. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این نرمافزار، رابط کاربری ساده و کاربردی آن است که باعث میشود بتوانید به‌راحتی با آن کار کنید.
Katana تمامی نیازهای فرآیند برنامهریزی تولید، از مدیریت موجودی محصولات گرفته تا زمان‌بندی، کنترل فروشگاه و … را به‌سادگی برای شما انجام خواهد داد و شما از نرمافزارهای دیگر این حوزه بی‌نیاز خواهید شد.
۳- نرمافزار Fishbowl برای برنامهریزی تولید
یکی دیگر از نمونه‌های ایده‌آل برای نرمافزار برنامهریزی تولید، Fishbowl است. این نرمافزار به‌خصوص برای مشاغل کوچک و متوسط کاربرد دارد و هر آنچه در این کسب و کارها نیاز دارید را به شما ارائه می‌کند. یکی از قابلیت‌های ویژه‌ی این نرمافزار، مدیریت پیشرفته‌ی انبار است که با استفاده از آن می‌توانید موجودی انبار خود را در لحظه، پیگیری کنید. این موضوع در زمان‌بندی تأمین مصالح، کمک بسیار زیادی به شما خواهد کرد.
۴- نرمافزار Netsuite برای برنامهریزی تولید
Netsuite را نیز میتوان در لیست بهترین نرمافزار برنامهریزی تولید قرار داد. دلیل آن هم این است که این نرمافزار ماژول‌های متنوعی اعم از حسابداری، مدیریت موجودی و CRM را در اختیار شما قرار داده و بدین ترتیب به شما این امکان را می‌دهد تا بتوانید هم مدیریت زنجیره‌ی تأمین و هم مدیریت مالی و منابع انسانی خود را در یک سیستم واحد انجام دهید.
چطور برنامهریزی تولید را یاد بگیریم؟
تا این قسمت از مقاله‌ی وب سایت مجتمع آموزشی امیرکبیر، با اهمیت برنامهریزی تولید در تمامی صنایع و به‌خصوص صنایع تولیدی آشنا شدید. اما احتمالاً حالا این سؤال برایتان ایجاد شده که این تخصص مفید را چطور یاد بگیریم؟
همان‌طور که می‌دانید، برنامهریزی تولید یکی از دروس اساسی در رشته‌ی مهندسی صنایع است. بنابراین افرادی که در این رشته تحصیل کرده‌اند، با مبانی این موضوع نیز آشنا هستند. اما متأسفانه یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که نظام آموزشی ما با آن دست به گریبان است، شکافی است که بین صنعت و دانشگاه وجود دارد.
بسیاری از افرادی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند، صرفاً با همان مواردی که در دانشگاه آموخته‌اند نمی‌توانند وارد بازار کار شوند و این یعنی نیاز به آموزش‌‌های تکمیلی دارند. در این میان، برنامهریزی تولید نیز همین مشکل را دارد.
یکی از بهترین و ساده‌ترین کارهایی که بعد از فراغت از تحصیل و برای یادگیری برنامهریزی تولید می‌توانید انجام دهید، شرکت در کلاس‌های تخصصی این رشته است. با این حال ممکن است زمان لازم برای حضور در این کلاس‌ها را نداشته باشید و یا از محلی که این کلاس‌ها در آن برگزار میشود، فاصله‌ی زیادی داشته باشید. در این شرایط، یکی از بهترین و بهینه‌ترین راهکارهایی که برای شما وجود دارد، استفاده از پکیج‌های آموزش برنامهریزی تولید است.
یکی از بهترین پکیج‌های آموزشی در این زمینه، پکیج آموزش برنامهریزی تولیدمجتمع آموزشی امیرکبیر است که با استفاده از آن می‌توانید در کوتاهترین زمان ممکن، هر آنچه را که برای ورود به بازار کار این رشته نیاز دارید، یاد بگیرید.
برنامهریزی تولید برای مهاجرت
همان‌طور که صنایع تولیدی در ایران به برنامهریزی تولید نیاز دارند، همین‌طور در کشورهای خارجی نیز نیاز به این تخصص برای رونق تولید و همچنین بهره‌وری بیشتر، نیاز دارند. این مسئله سبب شده است تا افرادی که به‌صورت تخصصی در این حوزه تجربه دارند، از شانس بالایی برای مهاجرت کاری برخوردار باشند. بنابراین در صورتی‌که قصد مهاجرت کاری را دارید، می‌توانید از طریق یادگیری و کسب تجربه در این زمینه نیز این کار را انجام دهید.
اما برای مهاجرت و به‌خصوص مهاجرت کاری، علاوه بر قابلیت‌های علمی در رشته‌ی تخصصی‌تان، به مهارت زبانی هم نیاز دارید. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم که اگر قصد قطعی برای مهاجرت دارید، حین یادگیری برنامهریزی تولید، آموزش زبان را نیز در دستور کار خود قرار دهید تا بتوانید به موقع مدرک زبان خود را نیز دریافت کنید. دپارتمان زبان امیرکبیر در این زمینه نیز در کنار شما خواهد بود.
جمع‌بندی توضیحات برنامهریزی تولید
برنامهریزی تولید از جمله تخصص‌هایی است که تمام صنایع تولیدی، چه در داخل و چه خارج کشور به آن نیاز دارند. این تخصص به شما کمک می‌کند تا اولاً بتوانید منابع موردنیاز برای تولید را شناسایی کنید و در ثانی بتوانید همین منابع را به موقع تأمین کرده و از این راه، بهره‌وری کسب و کار را افزایش دهید. این همان چیزی است که برنامهریزی و مدیریت تولید بهعنوان یک هدف نهایی دنبال می‌کند. در این مقاله از وب سایت مجتمع آموزشی امیرکبیر، در این خصوص با شما صحبت کرده و نکاتی را به شما توضیح دادیم که برای تصمیم‌گیری ورود به این حوزه، به آنها نیاز خواهید داشت.
سؤالات متداول برنامهریزی تولید
۱- برنامهریزی تولید چیست؟
برنامهریزی تولید همان مدلی است که تمامی واحدهای صنعتی که یک محصول را تولید میکنند نیاز دارند تا تمامی منابع خود، از جمله منابع انسانی، مواد و مصالح اولیه و … را مدیریت کنند تا بتوانند به حداکثر راندمان برسند.
۲- بهترین نرمافزار برنامهریزی تولید چیست؟
نرمافزارهای متعددی برای برنامهریزی تولید و کمک به آن نوشته و توسعه داده شده است. علاوه بر اکسل که بهعنوان پای ثابت نرمافزارها در مهندسی صنایع شناخته میشود، میتوان از Katana، Netsuite و Fishbowl نیز به عنوان نرمافزار برنامهریزی تولید محبوب و کارآمد یاد کرد.
۳- آیا با یادگیری برنامهریزی تولید، میتوان مهاجرت کرد؟
بله. بسیاری از کارخانجات در خارج از کشور با بحران تولید مواجه‌اند و به همین دلیل افرادی که علم بالایی در برنامهریزی تولید داشته باشند، شانس بالایی برای مهاجرت کاری دارند.
دیدگاهتان را بنویسید