لایحه تاخیرات سندی است که در قراردادهای پیمانکاری، به ویژه در پروژههای عمرانی، تهیه میشود. این سند به منظور بررسی و مستندسازی دلایل و عوامل ایجاد تاخیر در اجرای پروژه و محاسبه خسارتهای ناشی از آن تهیه میشود. در واقع اگر تاخیری در پروژه ایجاد شود، پیمانکار تلاش میکند تا با ارائه لایحه تاخیرات که مجموعه مستنداتی است که دلایل و عوامل تاخیرات را بررسی میکند، اقدام به تمدید مهلت پروژه کرده و حتی برخی اختلافات مالی را حل نماید.
اگر مایلید در رابطه با لایحه تاخیرات ، اهمیت و نحوه تهیه آن اطلاعات بیشتری کسب کنید در این مقاله از وب سایت مجتمع آموزشی امیرکبیر با ما همراه باشید.
طبیعتا تهیه لایحه تاخیرات یکی از اموری است که قطعا در اکثر پروژهها بخصوص پروژههای عمرانی به دلیل وجود پیمانکاران مختلف و مشکلات زیادی که در سر راه این پروژه ها قرار دارد زیاد اتفاق میافتد. برخی از دلایل اهمیت لایحه تاخیرات به شرح زیر است:
تعیین مسئولیت: یکی از مهمترین دلایل اهمیت لایحه تاخیرات، مشخص کردن اینکه چه کسی مسئول ایجاد تاخیر در پروژه است. آیا این تاخیر به دلیل عوامل خارج از کنترل پیمانکار مانند شرایط آب و هوایی نامناسب یا تغییرات در طرحهای اولیه بوده است، یا به دلیل عدم انجام تعهدات کارفرما مانند پرداخت نکردن به موقع صورت وضعیتها؟ لایحه تاخیرات با ارائه مستندات و دلایل، این مسئله را شفاف میکند.
محاسبه خسارت: در صورتی که تاخیری در پروژه رخ دهد، طرفی که متحمل خسارت شده است (معمولا کارفرما یا پیمانکار) میتواند با استفاده از لایحه تاخیرات، میزان خسارت وارده را محاسبه کند. این خسارتها میتواند شامل هزینههای اضافی، جریمههای دیرکرد و سایر زیانهای مالی باشد.
حل اختلافات: در بسیاری از موارد، اختلافاتی در مورد دلایل تاخیر و میزان خسارت بین طرفین قرارداد به وجود میآید. لایحه تاخیرات به عنوان یک سند رسمی و مستند، میتواند به عنوان مدرکی در دادگاه یا مراجع حل اختلاف ارائه شود و به حل این اختلافات کمک کند.
پیشگیری از تکرار تاخیرات: با تحلیل دقیق دلایل تاخیرات در لایحه، میتوان به راهکارهایی برای جلوگیری از تکرار چنین مشکلاتی در پروژههای آینده دست یافت.
به طور خلاصه، لایحه تاخیرات یک ابزار قدرتمند برای مدیریت ریسک، حل اختلافات و تضمین اجرای موفقیتآمیز پروژههای عمرانی است.
اجزای تشکیل دهنده یک لایحه تاخیرات
لایحه تاخیرات سندی است که در قراردادهای پیمانکاری، به ویژه در پروژههای عمرانی، برای بررسی علل تاخیر در اجرای پروژه و محاسبه خسارتهای ناشی از آن تهیه میشود. این سند شامل اجزای مختلفی است که به صورت دقیق و منظم باید تنظیم شود. در ادامه به بررسی این اجزا میپردازیم:
1. مقدمه و معرفی پروژه
اطلاعات کلی پروژه: نام پروژه، محل اجرا، طرفین قرارداد (کارفرما و پیمانکار)، تاریخ انعقاد قرارداد، تاریخ شروع و پایان قرارداد طبق برنامه اولیه.
هدف از تهیه لایحه: بیان روشن و واضح هدف از تهیه لایحه تاخیرات (مثلاً درخواست تمدید مدت قرارداد، محاسبه خسارت و …)
مروری بر وقایع: ارائه یک مرور کلی بر وقایع مهمی که منجر به تاخیر در پروژه شده است.
2. شرح تاخیرات
فهرست تاخیرات: ارائه یک فهرست جامع از تمامی تاخیرات رخ داده در پروژه به همراه تاریخ شروع و پایان هر یک.
علل تاخیرات: برای هر یک از تاخیرات، ذکر علل دقیق و مستند ایجاد تاخیر (مثلاً تاخیر در تأمین مصالح، تغییرات در نقشهها، شرایط آب و هوایی نامناسب، وقوع حوادث غیرمترقبه).
اثرات تاخیرات: توضیح اثرات هر یک از تاخیرات بر پیشرفت کلی پروژه، هزینهها و سایر جنبههای اجرای پروژه.
مستندات: ارائه مستندات لازم برای اثبات ادعاهای مطرح شده در مورد تاخیرات (مثلاً نامهها، گزارشها، عکسها، نمودارهای گانت)
3. تحلیل علل تاخیرات
طبقهبندی تاخیرات: طبقهبندی تاخیرات به دو دسته اصلی قابل پیشبینی و غیرقابل پیشبینی.
تعیین مسئولیت: مشخص کردن اینکه کدام یک از طرفین قرارداد یا عوامل خارجی مسئول ایجاد هر یک از تاخیرات هستند.
ارزیابی تأثیر عوامل خارجی: در صورت وجود عوامل خارجی، ارزیابی تأثیر این عوامل بر مدت زمان تاخیر و امکان پیشبینی آنها.
4. محاسبه خسارت
روش محاسبه: انتخاب روش مناسب برای محاسبه خسارتهای ناشی از تاخیر (مثلاً روش هزینههای اضافی، روش ارزش زمانی پول).
هزینههای اضافی: محاسبه دقیق هزینههای اضافی ناشی از تاخیر، مانند هزینههای نیروی کار اضافی، هزینههای نگهداری تجهیزات، جریمههای دیرکرد و …
ارزش زمانی پول: محاسبه ارزش زمانی پول از دست رفته به دلیل تاخیر در اجرای پروژه.
سایر خسارات: محاسبه سایر خسارات وارده به دلیل تاخیر، مانند از دست دادن فرصتهای تجاری یا کاهش ارزش پروژه.
5. نتیجهگیری و پیشنهادات
خلاصه نتایج: ارائه یک خلاصه جامع از یافتههای تحلیل تاخیرات.
نتیجهگیری: بیان نتیجهگیری کلی در مورد دلایل اصلی تاخیر و مسئولیت هر یک از طرفین قرارداد.
پیشنهادات: ارائه پیشنهاداتی برای جلوگیری از تکرار تاخیرات مشابه در پروژههای آینده.
6. ضمایم
کلیه مستندات:ضمیمه کردن کلیه مستندات مرتبط با لایحه تاخیرات، مانند نامهها، گزارشها، نمودارها، عکسها و …
نکات مهم در تهیه لایحه تاخیرات:
دقت و جامعیت: لایحه باید به صورت دقیق و جامع تهیه شود و تمامی جوانب موضوع را پوشش دهد.
مستندسازی قوی: تمامی ادعاها باید با مستندات کافی پشتیبانی شوند.
زبان ساده و روشن: لایحه باید به زبان ساده و روشنی نوشته شود تا برای تمامی طرفین قرارداد قابل فهم باشد.
توجه به زمانبندی: لایحه باید در اسرع وقت پس از وقوع تاخیر تهیه شود.
مشاوره با متخصص: در صورت نیاز، از مشاوره یک متخصص در زمینه قراردادهای پیمانکاری و حقوق استفاده شود.
تهیه یک لایحه تاخیرات دقیق و جامع، به حل اختلافات ناشی از تاخیر در پروژهها کمک شایانی خواهد کرد.
تاخیر فنی و تاخیر مالی در پروژههای عمرانی
در قراردادهای پیمانکاری، به ویژه در پروژههای عمرانی، مفهوم تاخیر فنی و تاخیر مالی از اهمیت ویژهای برخوردار است. این دو نوع تاخیر، علل مختلفی دارند و روشهای محاسبه خسارت آنها نیز متفاوت است. در ادامه به توضیح دقیق هر یک از این دو نوع تاخیر خواهیم پرداخت:
تاخیر فنی
• تعریف : تاخیر فنی به تاخیرهایی اطلاق میشود که به دلیل عوامل فنی و اجرایی پروژه رخ میدهند. این عوامل میتوانند شامل موارد زیر باشند:
o تغییرات در نقشهها و مشخصات فنی پروژه o مشکلات زمینشناسی o کمبود یا تأخیر در تأمین مصالح o وقوع حوادث غیرمترقبه مانند زلزله، سیل و … o مشکلات اجرایی ناشی از عدم مهارت پیمانکار یا کارگران
علل:
علل داخلی: مربوط به عوامل درون پروژه مانند خطاهای طراحی، مشکلات اجرایی و …
علل خارجی: مربوط به عواملی خارج از کنترل پیمانکار مانند شرایط آب و هوایی نامناسب، وقوع حوادث طبیعی و …
• اثرات : تاخیر فنی معمولاً باعث افزایش هزینههای پروژه، طولانی شدن مدت زمان اجرا و کاهش کیفیت کار میشود.
• محاسبه خسارت: محاسبه خسارت ناشی از تاخیر فنی به عوامل مختلفی مانند نوع تاخیر، مدت زمان تاخیر، هزینههای اضافی و … بستگی دارد. معمولاً از روشهای مختلفی مانند روش هزینههای اضافی، روش ارزش زمانی پول و … برای محاسبه خسارت استفاده میشود.
تاخیر مالی
• تعریف: تاخیر مالی به تاخیرهایی اطلاق میشود که به دلیل مشکلات مالی و پرداختها رخ میدهند. این مشکلات معمولاً ناشی از تأخیر در پرداخت صورت وضعیتهای پیمانکار توسط کارفرما است.
علل:
o تأخیر در پرداخت صورت وضعیتها توسط کارفرما o عدم تخصیص اعتبار کافی برای پروژه o مشکلات مالی کارفرما
• اثرات : تاخیر مالی باعث ایجاد مشکلات نقدینگی برای پیمانکار، کاهش انگیزه کارگران و در نهایت کند شدن روند اجرای پروژه میشود.
• محاسبه خسارت: خسارت ناشی از تاخیرهای مالی معمولاً به صورت بهره تأخیری بر مبلغ صورت وضعیتهای پرداخت نشده محاسبه میشود.
زمان تهیه لایحه تأخیرات
زمان تهیه لایحه تأخیرات یکی از سوالات پرتکرار در پروژههای عمرانی است. به طور کلی، هرچه زودتر پس از وقوع تاخیر اقدام به تهیه لایحه شود، مستندات دقیقتر و قابل اعتمادتری گردآوری خواهد شد. با این حال، زمان دقیق تهیه لایحه در قراردادهای مختلف متفاوت است و به عوامل زیر بستگی دارد:
: در شرایط عمومی پیمان هر پروژه، معمولاً زمان مشخصی برای ارائه لایحه تأخیرات تعیین شده است. مثلاً ممکن است مقرر شده باشد که پیمانکار موظف باشد ظرف مدت 14 روز پس از وقوع هرگونه تاخیر، لایحه خود را به کارفرما ارائه کند.
نوع تاخیر: برای تاخیرهای مختلف، ممکن است زمانهای متفاوتی برای ارائه لایحه در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، برای تاخیرهای ناشی از حوادث غیرمترقبه، ممکن است مهلت بیشتری برای ارائه لایحه در نظر گرفته شود.
توافقات طرفین: در برخی موارد، طرفین قرارداد ممکن است به توافقاتی خارج از شرایط عمومی پیمان دست یابند و زمان دیگری را برای ارائه لایحه تعیین کنند.
چرا تهیه به موقع لایحه تأخیرات اهمیت دارد؟
حفظ حقوق پیمانکار: تهیه به موقع لایحه تأخیرات به پیمانکار کمک میکند تا بتواند به موقع حقوق خود را مطالبه کند و از بروز اختلافات طولانیمدت جلوگیری کند.
مستندسازی دقیق: هرچه زمان بیشتری از وقوع تاخیر بگذرد، مستندسازی دقیقتر و کاملتر تاخیرات دشوارتر خواهد بود.
جلوگیری از انقضای مهلت قانونی: در صورت عدم رعایت مهلت قانونی برای ارائه لایحه، ممکن است پیمانکار حق مطالبه خسارت را از دست بدهد.
نکات مهم در مورد زمان تهیه لایحه تأخیرات
توجه به شرایط عمومی پیمان: همیشه به شرایط عمومی پیمان پروژه مراجعه کنید تا از زمان دقیق تعیین شده برای ارائه لایحه مطلع شوید.
مستندسازی مداوم: از همان ابتدای پروژه، تمامی وقایع و اتفاقاتی که ممکن است منجر به تاخیر شوند را مستند کنید. این کار به شما کمک میکند تا در صورت لزوم، به سرعت لایحه تأخیرات را تهیه کنید.
مشاوره با متخصص: در صورت وجود هرگونه ابهام یا سوال، از مشاوره یک متخصص در زمینه قراردادهای پیمانکاری کمک بگیرید.
در نهایت، توصیه میشود که پیمانکاران در صورت وقوع هرگونه تاخیر، بدون اتلاف وقت اقدام به تهیه لایحه تأخیرات کنند.
مستندات مورد نیاز برای تهیه لایحه تأخیرات
تهیه یک لایحه تأخیرات دقیق و قانونی مستلزم ارائه مستنداتی است که به صورت مستدل و قانعکننده، دلایل تاخیر و میزان خسارت وارده را اثبات کند. این مستندات به عنوان شواهدی محکم در مراجع قضایی یا داوری مورد استفاده قرار میگیرند. در زیر به برخی از مهمترین مستندات مورد نیاز برای تهیه لایحه تأخیرات اشاره میشود:
قرارداد اولیه و الحاقات آن
محدوده کار: تعریف دقیق از کارهای قراردادی و تغییرات احتمالی در آن.
مدت زمان قرارداد: تاریخ شروع و پایان اولیه پروژه.
شرایط پرداخت: نحوه و زمانبندی پرداختها به پیمانکار.
شرایط عمومی پیمان: شامل بندهای مربوط به تاخیر، خسارت، و روشهای حل اختلاف.
مکاتبات
نامهها و ایمیلها: تمام مکاتبات بین کارفرما، پیمانکار و مشاور در خصوص تاخیرها و دلایل آنها.
یادداشتهای جلسه: صورتجلسات جلسات کارگاهی، فنی و هماهنگی که در آن به موضوع تاخیر پرداخته شده است.
درخواستهای کتبی: درخواستهای کتبی پیمانکار برای تمدید زمان، افزایش هزینه و یا سایر درخواستهای مرتبط با تاخیر.
پاسخهای کارفرما: پاسخهای کتبی کارفرما به درخواستهای پیمانکار.
گزارشها
گزارشهای پیشرفت کار: گزارشهای روزانه، هفتگی یا ماهانه که پیشرفت فیزیکی پروژه را نشان میدهند.
گزارشهای فنی: گزارشهایی که مشکلات فنی، تغییرات در طرح و یا سایر مسائل فنی را مستند میکنند.
گزارشهای بازرسی: گزارشهای بازرسی که توسط مهندس مشاور یا ناظر تهیه شده و نواقص یا مشکلات پروژه را نشان میدهند.
گزارشهای هواشناسی: در صورت تأثیر شرایط آب و هوایی بر پروژه، گزارشهای هواشناسی مربوطه.
صورت وضعیتها
صورت وضعیتهای پرداخت نشده: صورت وضعیتهایی که کارفرما به آنها پرداخت نکرده است.
صورت وضعیتهای اصلاحی: صورت وضعیتهایی که به دلیل تغییرات در پروژه یا سایر دلایل اصلاح شدهاند.
نقشهها و دستورکارها
نقشههای اولیه و اصلاحی: نقشههای اولیه پروژه و هرگونه تغییری که در آنها ایجاد شده است.
دستورکارهای کارگاهی: دستورکارهای صادر شده توسط کارفرما یا مهندس مشاور.
سایر مستندات
عکسها: عکسهایی که از مراحل مختلف اجرای پروژه گرفته شده و تغییرات در پروژه یا وقوع حوادث را نشان میدهند.
فیلمها: فیلمهایی که از مراحل مختلف اجرای پروژه گرفته شده و میتوانند به عنوان مدرک استفاده شوند.
گواهینامهها و مجوزها: گواهینامههای فنی، مجوزهای ساخت و سایر مجوزهای لازم برای اجرای پروژه.
چگونه روش تهیه لایحه تاخیرات و برخورد با ادعا را یاد بگیریم؟
برای یادگیری روش تهیه لایحه تاخیرات و مدیریت ادعا ها میتوانید مطالعات زیادی در رابطه با این موضوعات و همچنین شرایط عمومی پیمان، بخشنامه 5090 و سایر اطلاعات مورد نیاز انجام دهید، همچنین میتوانید با شرکت در دوره آموزش تهیه لایحه تاخیرات و مدیریت ادعا در مجتمع آموزشی امیرکبیر اصفهان که هم بصورت حضوری و هم بصورت آنلاین برگزار میشود به این علم دست پیدا کنید.
پیش نیازهای دوره تهیه لایحه تاخیرات چیست؟
مدیریت پروژه (Project Management): این دوره به شما اصول پایه مدیریت پروژه، برنامهریزی، کنترل پروژه و روشهای حل مسئله را آموزش میدهد. بهتر است حداقل در یک دوره نرم افزار مدیریت پروژه مانند دوره کنترل پروژه با MSP و یا دوره کنترل پروژه با Primavera شرکت کرده باشید. برای آموزش جامع کنترل و مدیریت پروژه نیز میتوانید در دوره جامع پودمان مدیریت پروژه شرکت کنید.
دورههای مرتبط با قراردادهای پیمانکاری
قراردادهای پیمانکاری: با شرکت در این دوره، با انواع قراردادهای پیمانکاری، شرایط عمومی پیمان، ضوابط و مقررات مربوط به قراردادها آشنا میشوید.
حقوقی قراردادهای پیمانکاری: این دوره به شما دانش حقوقی لازم برای تفسیر قراردادها و حل اختلافات را میدهد.
همچنین داشتن دانش در رابطه با مدیریت ریسک پروژه ها، کنترل هزینه، مهندسی ارزش، تحلیل تاخیرات ، تخمین هزینه و….
نتیجه گیری
تهیه لایحه تاخیرات یک فرآیند تخصصی است که برای احقاق حقوق پیمانکاران در صورت بروز تاخیر در پروژههای عمرانی و صنعتی بسیار حائز اهمیت است. این لایحه در واقع یک سند رسمی است که دلایل تاخیر، میزان خسارت وارده و درخواستهای پیمانکار را به صورت دقیق و مستند بیان میکند.
شرکت در دورههای آموزشی مرتبط با تهیه لایحه تاخیرات به چند دلیل بسیار مفید است:
تسلط بر مفاهیم پایه: با شرکت در این دورهها، میتوانید مفاهیم پایه و اصطلاحات تخصصی مرتبط با قراردادهای پیمانکاری، مدیریت پروژه و تحلیل تاخیرات را به خوبی فرا بگیرید.
آشنایی با روشهای تحلیل تاخیرات: این دورهها به شما روشهای مختلف تحلیل تاخیرات، مانند روشهای شبکهای، روشهای شبیهسازی و روشهای آماری را آموزش میدهند تا بتوانید به صورت دقیق و علمی علل تاخیر را شناسایی کنید.
تسلط بر نرمافزارهای تخصصی: بسیاری از دورهها به شما آموزش کار با نرمافزارهای تخصصی مانند Primavera P6 را میدهند که برای تحلیل زمانبندی پروژه و تهیه گزارشهای دقیق بسیار مفید است.
آشنایی با قوانین و مقررات: با شرکت در این دورهها، با قوانین و مقررات مرتبط با قراردادهای پیمانکاری، بهویژه در بخش تاخیرات، آشنا میشوید و میتوانید از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کنید.
افزایش توانایی در مذاکره و حل اختلاف: این دورهها به شما مهارتهای لازم برای مذاکره با کارفرما و حل اختلافات را آموزش میدهند تا بتوانید به توافقاتی عادلانه دست پیدا کنید.
تدوین لایحه حرفهای: با استفاده از دانش و مهارتهایی که در این دورهها کسب میکنید، میتوانید یک لایحه تاخیرات حرفهای و قانعکننده تهیه کنید که شانس موفقیت شما را در مراجع قضایی افزایش میدهد.
سوالات متداول
1. تفاوت بین تاخیر قابل تمدید و غیرقابل تمدید چیست و چگونه بر لایحه تاخیرات تاثیر میگذارد؟
پاسخ: تاخیرهای پروژه به دو دسته قابل تمدید و غیرقابل تمدید تقسیم میشوند:
• تاخیرهای قابل تمدید: این نوع تاخیرها به دلیل عواملی خارج از کنترل پیمانکار و معمولاً ناشی از کارفرما رخ میدهند. مانند تغییرات در نقشهها، تأخیر در تأمین مصالح توسط کارفرما و … . این تاخیرها معمولاً منجر به تمدید مدت زمان قرارداد و پرداخت خسارت به پیمانکار میشوند.
• تاخیرهای غیرقابل تمدید: این نوع تاخیرها به دلیل قصور پیمانکار رخ میدهند، مانند عدم اجرای صحیح کار، تأخیر در بسیج نیرو و … . این تاخیرها معمولاً منجر به جریمه پیمانکار میشود و حق مطالبه خسارت از کارفرما را از او سلب میکند.
2. چگونه میتوان خسارتهای ناشی از تاخیرات را محاسبه کرد؟
پاسخ: محاسبه خسارتهای ناشی از تاخیرات یک فرآیند پیچیده است که به عوامل مختلفی مانند نوع قرارداد، شرایط عمومی پیمان، نوع تاخیر و میزان تأثیر آن بر پروژه بستگی دارد. روشهای مختلفی برای محاسبه خسارت وجود دارد، از جمله:
• روش هزینههای اضافی: در این روش، هزینههای اضافی که پیمانکار به دلیل تاخیر متحمل شده است، محاسبه میشود.
• روش ارزش زمانی پول: در این روش، ارزش زمانی پول در نظر گرفته شده و خسارت به صورت بهره تأخیری محاسبه میشود.
• روش کاهش سودآوری: در این روش، کاهش سودآوری پیمانکار به دلیل تاخیر محاسبه میشود.
3. چه عواملی در تهیه یک لایحه تاخیرات قوی موثر است؟
پاسخ: برای تهیه یک لایحه تاخیرات قوی، عوامل زیر موثر هستند:
• مستندسازی دقیق: تمامی مستندات مربوط به پروژه، مانند قرارداد، مکاتبات، گزارشها و صورت وضعیتها باید به دقت جمعآوری و سازماندهی شوند.
• تحلیل دقیق دلایل تاخیر: دلایل تاخیر باید به صورت دقیق و مستدل تحلیل شده و با استفاده از روشهای مناسب، مانند روشهای شبکهای، اثبات شوند.
• محاسبه دقیق خسارتها: خسارتهای ناشی از تاخیر باید با استفاده از روشهای صحیح و منطقی محاسبه شوند.
• ارائه یک لایحه منسجم و قانعکننده: لایحه باید به صورت منسجم و با استفاده از زبان حقوقی مناسب تنظیم شود تا بتواند قاضی یا داور را قانع کند.
4. آیا امکان حل اختلافات ناشی از تاخیرات به صورت دوستانه وجود دارد؟
پاسخ: بله، در بسیاری از موارد، امکان حل اختلافات ناشی از تاخیرات به صورت دوستانه و از طریق مذاکره وجود دارد. اما اگر طرفین نتوانند به توافق برسند، میتوانند به مراجع قضایی یا داوری مراجعه کنند.
5. چه زمانی باید به فکر تهیه لایحه تاخیرات باشیم؟
پاسخ: به محض اینکه متوجه بروز تاخیر در پروژه شدید، باید اقدام به جمعآوری مستندات و شروع به تهیه لایحه تاخیرات کنید. هرچه زودتر این کار انجام شود، شانس موفقیت شما بیشتر خواهد بود. همچنین، در قراردادهای پیمانکاری، معمولاً زمان مشخصی برای ارائه لایحه تاخیرات تعیین شده است که باید به آن توجه شود.
دیدگاهتان را بنویسید