خط و فرم در معماری

فرم در زیبا شناختی فرم یا صورت تظاهر حسی و واضح یک شیء است و این بیانی است که خود را در معرض قضاوت قرار می دهد.فرم یا صورت در طبیعت مستند هستند یعنی متآثر از محتوای خود هستند.شکل دادن یعنی پردازش اشکال و این بدان معنی است که فرم به گونه ای انتخاب شود که با محتوا و ایده ی طرح تطابق داشته باشد.بر این اساس شکل پردازی صوری با توجه به فرم،وابسته به عوامل گوناگون است.

به عنوان مثال فرم یک گشودگی دریک دیوار بایستی تابع جنس و ساخت دیوار نیز باشد.گشودگی در یک دیوار اجری احتیاج به قوس دارد.در حالی که در دیواری از فولاد و شیشه گشودگی زاویه دار مناسب تر به نظر می رسد.فرم یا صورت متاثر از محتوا است.فضا به وسیله ی عناصری که آن را محدود کرده اند مشخص یا تعریف میشود.این عناصر و ارتباطشان با یکدیگر هستند که شخصیت فضا را می سازند و به فضا فرم می دهند.اگر بخواهیم نظم در دنیای بی نهایت وسیع فرم ها بوجود آوریم به ناچار اولین قدم تقسیم فرم ها به دو دسته فرم های با قاعده و فرم های بی قاعده است.

فرم های با قاعده تابع قوانین هندسی هستند پیام این فرم ها دارای حشو زیاد است.چرا که قابلیت پیش بینی در آنها زیاد است ذهن می تواند با اطلاعات بسیار کمی این فرم ها را تکمیل و باز سازی کند.فرم های با قاعده دارای استخوان بندی و ساختار هستند قواعد فرم ها رابطه بین تک تک اجزاء هر فرم را مشخص کرده اند.

فرم های بی قاعده فاقد ساختار است.این فرم قابل پیش بینی نیست و به همین دلیل بدیع است.ما فرم های بی قاعده را بر اساس قانون تجربه در ارتباط با فرم های نظیرش که شناخته شده هستند می بینیم یا به عبارت دیگر تصویری را در ذهن ما تداعی میکنند.فرم های بی قاعده بیننده را وادار به خیال پردازی میکنند.هرچه فرم عرضه شده به بیننده غیر عادی تر باشد بیننده بیشتر در دنیای خاطراتش به دنبال چیزی می گردد که بااین فرم غیر عادی قابل قیاس باشد.فرم های با قاعده به ما مجال ساده کردن میدهند ولی فرم های آزاد قابل ساده کردن نیستند بلکه محتاج تداعی هستند.فرم های با قاعده دارای اطلاعات معنایی بیشتری بوده ولی فرم های بی قاعده دارای اطلاعات زیبا شناختی بیشتراست.

فرم مفهومی است ذهنی ولی برای اینکه بتواند وجود داشته باشد احتیاج به چیزی است که بتواند آن فرم را نشان دهد.وقتی صحبت از انواع فرم میکنیم باید از خود بپرسیم فرم چگونه قابل شناسایی است.فضا چیزی 3 بعدی و طبیعتا شکل آن نیز 3 بعدی است.عناصر تعیین کننده ی فضا لااقل از نظر احساسی معمولا سطوح 2 بعدی هستند که به نوبه ی خود عناصر تعیین کننده آنها خطوط هستند.

خط در معماری خطوط به عنوان حدود سطوح مطرح می شوند.این خطوط محدود کننده گاه کمتر و گاه بیشتر از (گویا) برخوردار هستند.در معماری یونان خط به روشنی قابل دیدن است.در سبک باروک خط چنین اهمیتی ندارد.حتی گاهی اوقات نمی توان متوجه آن شد.هر سبک معماری از نظر فرم فضایی گویای یک محتوای ذهنی است.در طرح معماری بر حسب نوع آنچه که ساختمان بایستی بیان کننده ی آن باشد کمتر یا بیشتر از خطوط عمودی و افقی استفاده شده است.

در بین خطوط منحنی میتوان دو نوع انحناء را از یکدیگر تشخیص داد:خط منحنی با قاعده یا هندسی مثل سهمی یا قسمتی از یک دایره و منحنی بی قاعده خط و سطح مکمل یکدیگرند تاکید به یکی از اهمیت دیگری می کاهد و به عکس.